فرهنگی و نرم

پیشرفت اقتصادی در پرتو توجه به صنایع خلاق در آحاد مردم و گروه‌های جامعه از جمله مسیرهای تعالی اقتصاد خلاق می‌باشد.
خلاقیت از پیدایش ایده‌های تازه و بکر با ظاهری نوآورانه و آفرینشی نوین در حوزه‌های فرهنگی، هنری حکایت می‌کند، که این ذهن خلاق، در ذات و وجود هر یک از آحاد جامعه نهفته است و نیاز به یک بستر مناسب برای شکوفایی دارد.
از طرف دیگر شهرهای یک جامعه که دربردارنده فرهنگ‌ها، آداب و رسوم و مرکز استعدادهای گوناگونی هستند، هر یک ظرفیتی خاص در برخی از زمینه‌های نوآورانه در اقتصاد خلاق دارند. در واقع یک شهر مجموعه‌ای از عوامل به‌هم‌پیوسته اجتماعی، فرهنگی، طبیعی و نظایرآن است که یک مجموعه‌ای واحد در بستر شهر ایجاد کرده است.
در یک تعریف جامع، شهر خلاق شهری است که دربردارنده فعالیت‌های نوآورانه است و مطابق با این تعریف و ازآنجایی‌که همه آحاد مردم استعدادی ذاتی و نهفته دارند، هر یک در شاخه‌ای متفاوت با دیگری، این محیط است که می‌تواند زمینه‌ساز بروز این استعدادها و خلاقیت‌های بشری باشد. 
با این رویکرد، نظریه شهر خلاق توسط ریچارد فلوریدا طرح شد که در این نظریه عصر خلاق در قالب یک انقلاب اجتماعی مهارنشدنی و رو به گسترش معرفی شده است.
به باور این نظریه، جذب افراد خلاق موجب قدرتمند شدن شهرها و بالندگی اقتصادی آن می‌شود. طبق این نظریه نقش سرمایه انسانی که یک نیروی بالقوه و منبع نوآوری است و نیز محیط جغرافیایی مناسب به‌عنوان زمینه‌های موردنیاز یک شهر خلاق معرفی شده‌اند.
ارتقاء چشم‌انداز برنامه ریزان شهری و مدیران، در سایه توجه به تنوع فرهنگی و خلاقیت نهفته در لایه ذهنی جامعه از آثار ایده شهر خلاق است. همچنین ایجاد این شهرها باعث شکوفایی در حیات شهری می‌شود که سبب افزایش پیوند هر شهر با شهرهای دیگر و افزایش مناسبات اقتصادی میان شهرها و صنایع گوناگون می‌شود.
در عصری که پیشرفت اقتصادی تحت لوای صنایع بزرگ صرفاً نمی‌تواند پیشران یک کشور باشد، توجه ویژه به خلاقیت و صنایع خلاق در هر یک از شهرهای یک کشور درحال‌توسعه می‌تواند ضامن حفظ فرهنگ و اقتصاد کشور باشد. در این شهرها پیوند میان مردم، صنعت و فرهنگ در قالب صنایع فرهنگی بروز می‌یابد.

شبکه شهرهای خلاق
شبکه شهرهای خلاق که از سال ۲۰۰۲ در سازمان یونسکو ایجاد شده است، با هدف پیوند میان شهرهای خلاق در سطح جهان در پی  افزایش مناسبات فرهنگی و اقتصادی و پیشرفت و ظهور هر چه بیشتر این صنایع در جهان است. در حال حاضر ۱۸۰ شهر از ۷۲ کشور دنیا در این لیست قرار گرفته‌اند و پهنه وسیعی را تشکیل داده‌اند.
در کشور عزیزمان نیز شهرهای رشت و اصفهان در این لیست قرار دارند. شهر اصفهان شهر خلاق صنایع‌دستی و هنرهای بومی و شهر رشت نیز شهر خلاق در حوزه غذا در نظر گرفته شده است.
در واقع شهر خلاق  در تعریف مدنظر یونسکو نیز جایی است که در آن حضور فرهنگ و هنر و صنایع فرهنگی مورد توجه قرار می‌گیرد و افراد جامعه نیز در متن زندگی روزانه خود از فعالیت‌های خلاقانه استفاده می‌کنند. براساس استانداردهای یونسکو، نوآوری و توانمندی‌های شهروندان در توسعه پایدار شهری از ویژگی‌های این شهر است.
با توجه به ظرفیت فراوان در ایران اسلامی در حوزه‌های مرتبط با صنایع فرهنگی و خلاق، توجه خاص به شهرهای فرهنگ‌پرور کشور و رشد و توسعه اقتصاد خلاق در آنها می‌تواند هم در زمینه اقتصاد داخلی و هم در اقتصاد بین‌المللی و ورود ارز به کشور تاثیری به سزا داشته باشد.
به‌عنوان مثال گردشگری یکی از شاخه‌هایی است که در سایه یک شهر خلاق بروز می‌یابد و پیوستن این شهر به شبکه جهانی آن و معرفی در بستر این شبکه می‌تواند سبب افزایش گردشگر و توسعه اقتصاد خلاق در این حوزه شود.

*دبیر ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری