فرهنگی و نرم

ستاری در این برنامه از برنامه‌های معاونت علمی و فناوری گفت.
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری سخنان خود را با تسلیت شهادت دانشمند هسته ای کشور آغاز کرد و افزود: حرکتی جدی در حوزه علم و فناوری آغاز شده است. اتفاقاتی مانند ترور شهید فخری زاده نیز نشان از درستی جهت این حرکات دارد.

ستاری ادامه داد: حرکتی در زیست بوم فناوری و نوآوری کشور شکل گرفته است و زایش ها در حوزه علم و فناوری به خوبی رخ می دهد و باید به گونه ای عمل کرد تا جای خالی دانشمندانی مانند شهید فخری زاده را پر کنیم. افرادی که قابلیت های خاصی در حوزه علمی و اجرایی دارند. آخرین جلسه من با ایشان حدود یک ماه پیش از شهادتشان بود که درباره واکسن کرونا و اقدامات در این زمینه صحبت کردیم. این اقدامات باعث ایجاد انگیزه های مضاعف می شود. سابقه این کار را باید دید. آیا اقدامات این چنینی قبلی باعث تاثیرگذاری در حرکت علمی مان و مرتبط با این موضوعات شد.

نگذاریم جای خالی دانشمندانی که ترور شدند حس شود
معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با اشاره به اینکه پس هدف اصلی ما باید این باشد که نگذاریم این جای خالی در حوزه‌های علمی حس شود، افزود: حرکت در حوزه علم و فناوری حرکتی پیوسته است. زمانی فکر می کردیم توسعه مفهومی سخت افزاری است اما پس از مدتی متوجه شدیم توسعه فرآیندی نرم افزاری است و آنچه مهم است فرآیندها است. اما توسعه بیش از هر چیزی مفهمومی فرهنگی است و این موضوع همان چیزی است که اقتصاد را متحول می‌کند.

 رییس بنیاد ملی نخبگان ادامه داد: وقتی فرهنگ اقتصاد نفتی است، نمی توانیم اقتصاد را متحول کنیم و جوانانی کارآفرین با تولید ارزش افزوده داشته باشیم. تمام کارآفرینان داستانی مشابه داشته اند و از یک زیرزمین کار خود را آغاز کرده اند و به پیشرفت رسیدند.

 ستاری با اشاره به اینکه دانشگاه‌ها باید مکانی برای حل مشکلات مردم باشند، گفت: مالیاتی که مردم می‌دهند صرف هزینه درس خواندن ما در دانشگاه ها در مدرسه دولتی و دانشگاه دولتی می شود و باید جواب این اعتماد مردم را بدهیم. هدف از این آموزش‌ها نیز رفع مشکلات مردم است. نمی توان در حوزه آموزش سرمایه گذاری کرد اما نتیجه آن را مشاهده نکرد. اگر با این همه سرمایه گذاری و صرف هزینه در حوزه آموزش نتیجه ای نمی ببینیم. پس ساختار و فرهنگ باید درست شود و زیست بوم نوآوری شکل گیرد.

بزرگترین زیست بوم نوآوری در خاورمیانه را داریم

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری همچنین بیان کرد: در طول 7 سال گذشته همه تلاشمان را با همکاری تمام نهادهای دولتی و بخش خصوصی برای شکل گیری زیست بوم فناوری و نوآوری به کار بردیم. در حال حاضر بزرگترین زیست بوم نوآوری در خاورمیانه متعلق به ایران است. زیست بومی که در آن بیش از 5 هزار و 500 شرکت دانش بنیان فعال هستند و سال گذشته فروش حدود 120 هزار میلیاردی داشتند. همچنین در حوزه‌هایی مانند زیست فناوری، سلول بنیادی، هوش مصنوعی نیز شرکت‌ها نفوذ کردند و وضعیت خوبی در منطقه داریم و در برخی مواقع هم در آسیا رتبه های خوبی داریم.

وی به اهمیت فعالیت بخش خصوصی در پژوهش اشاره کرد و گفت: سرمایه گذاری بخش خصوصی در پژوهش یکی از پایه‌های ما در اقتصاد است. محصول باید حاصل سرمایه گذاری این بخش باشد. دولت باید زیرساخت‌ها را فراهم کند. زمانی که درباره واکسن صحبت می کنیم با سرمایه گذاری بخش خصوصی تولید می شود و این احتیاج به یک زیست بوم و حاکم شدن فرهنگی جدید دارد. دولت در حوزه پژوهش باید سرمایه گذار باشد. اما اگر بخواهیم محصول تولید شود دولت باید ریسک سرمایه گذاری بخش خصوصی را برعهده بگیرد.

استخدام نمونه ای از مشکلات فرهنگی است

ستاری با بیان اینکه ایران کشوری با 6 هزار سال تاریخ علم، فناوری و تجارت است، بیان کرد: زمانی که این افتخارات را داشتیم بر پایه منابع زیرزمینی بود؟ دانشمندانی مانند ابوریحان، فارابی و خوارزمی نیز تربیت شده همین کشور هستند. آیا آن زمان منابع زیرزمینی داشتیم و بر پایه این منابع به آنها رسیدیم. در مقطعی از تاریخ فرهنگ غلط در کشور ایجاد شد و در تمام ساختار کشور نفوذ کرد. استخدام نمونه ای از این مشکلات فرهنگی است که نوآوری را از بین می برد.

 رییس بنیاد ملی نخبگان در ادامه افزود: باید به این نکته برسیم که سرمایه کشور نیروی انسانی است و برای آموزش و تربیت آن باید هزینه کنیم آن گاه در این زیست بوم  تحول ایجاد می شود. بسیاری از جوانان ما در خارج از کشور موفق می شوند. البته مثال نقض هم زیاد داریم. این بازمی گردد به زیست بومی که در آنجا به نیروی انسانی توجه می کند. قطعا در اقتصاد نفتی این اتفاق رخ نمی دهد.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری افزود: در اقتصاد نفتی قوانین متناقض و دست و پا گیر، بروکراسی زیاد است و رانت حاصل از پول نفت فساد ایجاد می کند. باید این تفکرات را کنار بگذاریم. در چند سال اخیر نیز تحریم ها باعث شده ما از پول نفت جدا شویم.  هر جا که تعداد شرکت‌های دانش بنیان زیاد بود، مشکلی با تحریم نداشتیم. کاملا نسبت مستقیم وجود دارد با تعداد شرکت‌های دانش بنیان در حوزه های مختلف و میزان ضربه پذیری کشور در این حوزه ها.

 زیست بوم فناوری و نوآوری باعث حفظ نیروی انسانی می‌شود

به گفته وی، اصل بودجه کشور در سه بخش دفاع، آموزش و بهداشت است. در آموزش کم هزینه نشده است. اما چرا تحول ایجاد نمی کنیم. این همان بحثی است که در معاونت علمی به دنبال رفع آن بودیم و ساختارهایی را در 7 سال گذشته ایجاد کردیم همچون پارک های علم و فناوری، کارخانه های نوآوری، مراکز نوآوری، شتابدهنده ها و استارتاپ‌ها. که همگی جزیی از اجزای زیست بوم فناوری کشور هستند. این زیست بوم و زایشی که پیوسته در آن رخ می دهد باعث حفظ و نگهداری افراد متخصص می شود.

 ستاری به تفاوت صنعت و کارخانه به عنواان یکی از فرهنگ های غلط در کشور اشاره کرد و گفت: در صنعت طراحی، ماشین سازی و بهینه سازی می کنیم اما در کارخانه داری اصل بر مونتاژ است. کارخانه داری برای افراد تحصیلکرده ایجاد شغل نمی کند. تا طراحی نداشته باشیم صاحب صنعت نمی شویم.

رییس بنیاد ملی نخبگان افزود: در مواردی که شرکت ها نفوذ کردند، اقتصاد نفتی را شکست داده اند. بروکراسی و مخالفت جدی که با نوآوری می شود، ایجاد مشکل می کند. فقط بحث دولت نیست. ساختارهای موجود در کشور به صورت ذاتی با نوآوری مخالفت می کند.

ظرفیت تولید یک میلیون کیت تشخیص در روز توسط یک شرکت را داریم

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری ادامه داد: در حوزه های سلامت تعداد شرکت ها زیاد است و زمان بحران وارد عمل می شوند. یک مثال  بحران کرونا است. ما حتی دستگاه تولید ماسک نمی زدیم و چه برسد به کیت تشخیص و تولید دارو برای آن. اما در زمانی کم همه این اقدامات انجام شد. این همان زیست بومی است که در این حوزه شکل گرفته است. زیست بومی فعال در حوزه سلامت که راه را برای فعالان باز گذاشتیم و ساختارهای مزاحم را کنار زدیم. الان به نقطه ای رسیدیم که ظرفیت تولید یک میلیون کیت تشخیص در روز را تنها توسط یک شرکت داریم.

ستاری با اشاره به اینکه در تاریخ سابقه تولید واکسن توسط بخش خصوصی وجود ندارد، گفت: در دو سال اخیر شرکت‌های دانش بنیان زیست فناوری توسعه خوبی داشته اند و به گونه ای فعالیت کرده اند که در حوزه زیست فناوری ایران یکی از قدرت های آسیا است. در بحران کرونا نیز ثابت کردیم حرف های زیادی برای گفتن داریم. این شرکت ‌ها واکسن انسانی را به عنوان محصول تولید می کنند. چند ماه پیش بود که واکسن سرطان دهانه رحم با حضور رییس جمهوری رونمایی شد. همچنین به زودی واکسن آنفلوآنزای انسانی نیز توسط این شرکت ها تولید می شود و از سال اینده نیازی به واردات آن نداریم.  در تلاش برای رونمایی از 5 تا 6 واکسن انسانی تا پایان دولت هستیم.

رییس بنیاد ملی نخبگان همچنین در ادامه گفت: اگر محصولی در کشور وجود دارد و در بازار داخلی نمی تواند با محصولات خارجی رقابت کند، پس مشکلی وجود دارد. در حوزه سلامت شرکت های خصوصی در حال حاضر محصولاتی را تولید می کنند که با داروی وارداتی با ارز 4 هزار و 200 تومان رقابت می کند. قطعا در صنعت خودرو شرکت ها و مدیران خوبی وجود دارند. باید تحول فرهنگی اتفاق افتد. البته تغییر فرهنگ زمان بر است و برای هر تغییری باید هزینه داد. در کشور ما بروکراسی سنگین است و به واسطه اقتصاد نفتی ساختار به سمت واردات حرکت می کند. این باید تغییر کند. دولت هم هر چه سعی برای توسعه صادرات داشته باشد اما تا زمانی که فرهنگ عمومی به سوی واردات است موفق نمی شود.

ستاری همچنین گفت: کاری که با وزارت کشاورزی شروع کردیم؛ بحث لاین مرغ است. در اینجا تلاش می کنیم ساختار صنعت مرغ را تغییر دهیم و جیره های مختلف غذایی را داشته باشیم. تعداد زیادی شرکت در حوزه هایی مثل تولید واکسن، آنزیم، پروبیوتیک و داروهای دام و طیور  و آبزیان تشکیل شده اند و محصولاتی را به بازار رسانده اند. برنامه برای تولید 15 واکسن حوزه دام، طیور و آبزیان هم وجود دارد. دنیایی از کار و فعالیت در این حوزه وجود دارد که به سوی جوانان باز است.

وی در بخش بعدی سخنان خود به مهاجرت نخبگان اشاره کرد و افزود: بحث فرار مغزها مختص ایران نیست و ما نمی گوییم وجود ندارد بلکه آمارهای درستی منتشر نمی شود. برای اثبات ادعاها آمارهای بین المللی سازمان ملل و ادارات مهاجرت کشورها موجود است و جامعه دانشگاهی کشور باید این آمارها را در آورند. همچنین یک رصدخانه مهاجرت را در دانشگاه صنعتی شریف ایجاد کردیم که نخستین سالنامه مهاجرتی ایران را منتشر کرد و در آن آمارهای درستی وجود دارد.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری همچنین بیان کرد: ما پدیده مهاجرت را نفی نمی کنیم در دنیا نیز این پدیده رو به افزایش است. ایران جزء 20 کشور مهاجر فرست دنیا نیست. ما دانشجویان فوق العاده ای در خارج از کشور داریم و با سیاست هایی روی بازگشت آنها تاکید داریم. پس ساختاری را ایجاد کردیم تا به راحتی این افراد به کشور بازگردند و موفق شدیم در این ساختار بیش از 2 هزار نفر را از صد دانشگاه برتر دنیا به کشور بازگردانیم. افرادی که به کشور بازگشتند و در زیست بوم فناوری و نواوری فعال هستند و در حال حاضر نیز در بحران کرونا فعالیت هایی انجام دادند.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/25